Nijer

Resmi adı: Nijer Cumhuriyeti

Başkenti: Niamey (Nüfusu: 470.000)

Diğer önemli şehirleri: Zinder, Maradi, Tahua, Dosso, Agadez.

Yüzölçümü: 1.276.000 km2

Nüfusu: 8.500.000 (1993 tahmini). Nüfusun % 15'i şehirlerde yaşamaktadır. Ortalama ömür 46 yıldır. Çocuk ölüm oranı yılda ortalama 125, 1993 yılında ise binde 320'dir. (UNICEF 1994 raporlarına göre 1993'de çocuk ölüm oranında dünyada birinci sırayı almıştır.) Nüfusun % 49'unu 14 yaşın altındakiler oluşturmaktadır.

Km2 başına düşen insan sayısı: 6.6

Nüfus artış hızı: % 3.2

Etnik yapı: Nijer nüfusunun % 52'sini Hausalar oluşturur. Nijer Hausalarının % 85'i Müslümandır. İkinci etnik unsur % 18'lik orana sahip olan Songaylardır. Songayların tamamı Müslümandır. Songayların kendilerine özel bir dilleri vardır ve kullandıkları kelimelerin % 10'u Arapça'dır. Onlardan sonra % 10'luk orana sahip olan Fulaniler gelir. Fulanilerin % 95'i Müslümandır. (Hausalar ve Fulaniler hakkında Benin'deki etnik unsurlara bkz.) Fulanilerden sonra % 9 orana sahip olan ve tamamı Müslüman olan Tuaregler gelir. Tuaregler Berberilerin Batı Afrika sahillerine yayılmış olanlarıdır. Onlardan sonra gelenler % 4.3 orana sahip olan ve tamamı Müslüman olan Kanurilerdir. Onlardan sonra da % 2.4 orana sahip olan ve yine tamamı Müslüman olan Çad Arapları gelir. Onlardan sonra her birinin oranı % 1'den daha az olan Tebular, Kanembular ve Budumalar gelir. Bunların dışında kalanlar küçük etnik unsurlardır.

Dil: Resmi dil Fransızca'dır. Halk arasında Hausa, Songay, Fulani ve Tuareg dilleri gibi yerel diller konuşulur.

Din: Devletin resmi dini yoktur. Ancak halkın % 98'i Müslümandır. Müslümanların geneli sünni ve Malikidir. % 0.35 oranında hıristiyan vardır. Kalan nüfusu yerel dinlere inanan animistler oluşturur.

Coğrafi durumu: Batı Afrika ülkelerinden olan Nijer, kuzeyden Cezayir ve Libya, doğudan Çad, güneyden Nijerya ve Benin, batıdan Burkina Faso ve Mali ile çevrilidir. En yüksek yeri Greboun Tepesi (1944 m.)'dir. En önemli akarsuyu Nijer ırmağıdır. Çad gölüne kıyısı vardır. Topraklarının % 3'ü tarım alanı, % 7'si otlak, % 2'si çalılık, % 88'i çöldür. Tarıma elverişli alanların çoğu Nijer ırmağı kıyısındadır. Nijer sıcak ve kurak bir iklime sahiptir. Temmuz - Ağustos ayları dışında pek yağmur yağmaz. Batıda Burkina Faso sınırı yakınında ve Nijer ırmağı kıyısında bulunan başkent Niamey'de yıllık sıcaklık ortalaması 37.6 derece, yıllık yağış ortalaması 164 mm.'dir. Orta kesimlerde bulunan Agadez şehrinde ise yıllık sıcaklık ortalaması 36.2 derece, yıllık yağış ortalaması da 636 mm.'dir.

Yönetim şekli: Nijer'de 26 Aralık 1992'de halkoyuna sunulan anayasanın kabul edilmesinden ve bu anayasanın 1993 başlarından itibaren yürürlüğe girmesinden sonra çok partili demokratik bir sisteme geçildi. Diğer frankofon (Fransa güdümündeki) ülkelerde olduğu gibi Nijer'de de rejimin laik kimliğine büyük önem verilmektedir. Ülkenin en üst yöneticisi devlet başkanı, hükümetin başkanı ise başbakandır. Yasama yetkisi 83 üyeli parlamentodadır. Parlamento üyeleri serbest genel seçimlerle belirlenir. Nijer, BM, İKÖ (İslâm Konferansı Örgütü), Afrika Birliği Örgütü, Batı Afrika Ülkeleri Ekonomik Topluluğu, Afrika Antiller ve Pasifik Sözleşmesi, Uluslararası Para Fonu (IMF), İslâm Kalkınma Bankası gibi uluslararası örgütlere üyedir.

Siyasi partiler: Nijer'de çok partili seçime geçilmesinden sonra birçok siyasi parti kuruldu. Bunlardan bazıları yönetimi ele geçirebilmek için Değişim Güçleri İttifakı adıyla bir birlik oluşturdular ve 27 Mart 1993 seçimlerini kazandılar. Değişik fikirlerin temsil edildiği partileri bir araya getiren bu ittifak ülkede iktidarı elinde tutmakta ve Fransa'yla iyi ilişkiler içinde olmaya çalışmaktadır. Ülkedeki ikinci önemli siyasi güç ise daha önce ülkenin tek partisi olan İlerici Nijer Partisi'dir.

İdari bölünüş: 7 ile, 38 ilçeye ayrılır.

Tarihi: Tarihi kayıtlara göre bugünkü Nijer topraklarına İslâmiyet 10. yüzyılın sonlarına doğru Berberiler vasıtasıyla ulaşmıştır. Ancak çok eskiden beri Nijer topraklarının bir kısmına hükmeden Gao İmparatorluğu'nun 6. kralının adının Za Ali Fay olması bu belde halkının çok daha önceden İslâm'la tanışmış olabileceği ihtimalini ortaya çıkarmaktadır. Kuvvetli olan ihtimal de Nijer halkının İslâm'ı daha 7. yüzyılda Ukbe bin Nafi'in Kuzey Afrika'da gerçekleştirmiş olduğu fetihlerin hemen arkasından tanıdığıdır. İslâm buralarda yayılmaya başladığında Nijer topraklarının Batı kesimleri Gao İmparatorluğu'nun yönetimindeydi. Bu devletin 15. kralı Za Kosoy 1009'da Müslüman olarak Muslimdam unvanı aldı. Gao Krallığı 11. yüzyılın ikinci yarısında Murabıtlar'a tabi olmuştur. (Murabıtlar hakkında Fas tarihine bkz.) Sonraları Songay İmparatorluğu olarak adlandırılan bu devletin başına 1464'te Sünni Ali adlı kral geçti. Ondan sonra devlete hükmeden krallar hep Müslümanlardandır. Bu devlet 1593'ten sonra Fas'a bağlı bir sultanlık oldu. Nijer'in bir kısmı üzerinde de 1200 - 1670 yılları arasında Keita Krallığı hüküm sürmüştür. Keita daha önce bugün Nijer'in başkenti olan Niamey merkezli bir prenslikti. Keita'nın daha krallık olmadan önceki yöneticisi Baramendana 1050'de Müslüman oldu. 1200'de krallık olmasından sonra devlete hükmedenler de hep Müslümanlardandır. Keita Krallığı 16. yüzyılın sonlarından itibaren Fas'a tabi olmuştur. Nijer'in doğusuna uzun bir süre Bornu Krallığı hükmetti. (Bornu Krallığı hakkında Nijerya tarihine bkz.) Kuzey kesimleri de 14. yüzyılın başlarından itibaren Mali Krallığı'nın eline geçti. (Mali Krallığı hakkında Mali tarihine bkz.) Nijer toprakları 19. yüzyılın sonlarında Fransız sömürgeciler tarafından işgal edildi ve 3 Ağustos 1960 tarihine kadar Fransız işgalinde kaldı. Bağımsızlık sonrasında ilk cumhurbaşkanı İlerici Nijer Partisi'nin lideri Hamani Diori oldu. Hamani Diori Fransız işgalcilerle iyi ilişkiler içinde olan ve Fransızlar tarafından desteklenen biriydi. Onun işbaşına getirilmesi de tamamen Fransızların oyunuyla oldu. Dolayısıyla Fransız sömürgeciler Nijer'in bağımsızlığını tanımakla bu ülkeden elde etmekte oldukları çıkarlardan bir şey kaybetmediler. Diori'nin yönetimi 15 Nisan 1974 tarihinde gerçekleştirilen askeri darbeyle sona erdi ve yerine Seyni Kunçe geçti. Onun ölümü üzerine 14 Kasım 1987'de Albay Ali Saibu cumhurbaşkanı oldu. Ali Saibu, 1993'te çok partili rejime geçilinceye kadar bu görevde kaldı. 27 Mart 1993'te gerçekleştirilen çok partili seçimlerde muhalefetteki Değişim Güçleri İttifakı'nın adayı Mahamane Osmane cumhurbaşkanlığına seçildi.

Dış problemleri: Nijer bağımsızlığına kavuşmuş olmakla birlikte Fransa'nın siyasi ve ekonomik baskısı altındadır. Ülkenin ekonomik yönden geri kalmışlığını Fransa siyasi baskıları için değerlendiriyor ve ekonomik yardımlar için iç politikasıyla ilgili çeşitli şartlar ileri sürüyor. Fransa ülkenin laik kimliğe oldukça önem veriyor ve laiklik adına resmi okullarda din eğitimi verilmesine karşı çıkıyor. Ayrıca misyoner örgütlerinin, Kadiyanilik ve Bahailik gibi sapık akımların çalışmalarına inanç özgürlüğü adına geniş özgürlükler tanınması içine Nijer yönetimine baskı yapıyor. (Ayrıca bkz. İslâmi hareket.) Hatta ekonomik yardımlarını nüfus planlamasının yaygınlaştırılmasını sağlamak için bile değerlendiriyor. Bu yüzden ülke yönetimi nüfus artış hızını 2000 yılına kadar % 2'ye düşürmeyi hedeflediğini açıkladı. Ancak Müslümanlar nüfus planlaması çalışmalarına karşı çıkıyorlar. Nijer'in Tuareg meselesi yüzünden bazen komşularıyla problemleri olmaktadır. (Bkz. İç problemleri.)

İç problemleri: Nijer'in de ayrılıkçı bir hareketle başı derttedir. Özellikle ülkenin kuzeyinde yoğun olarak bulunan Tuaregler ayrı bir yönetim kurmak için silahlı mücadele vermektedirler. Bu mücadeleyi Tuareg Kurtuluş Cephesi adlı bir örgüt organize ediyor. Nijer'deki bu iç savaş yüzünden kuzey bölgelerde yaşayan çok sayıda Nijerli Cezayir'e sığınmak zorunda kaldı. 1993'te Ali Saibu'nun askeri yönetiminin gitmesinden sonra işbaşına gelen sivil hükümet Tuareg sorununu anlaşmalarla çözmek istedi. Bu amaçla birkaç aylık bir ateşkes ilan edildi. Tuareg ayrılıkçı hareketinin asıl planlayıcısı ve kışkırtıcısı olan Fransa başlangıçta bu meselede arabulucu kimliğine büründüyse de, sorunun çözümü yönünde bazı olumlu ilerlemelerin sağlandığını görünce arabulucuk konumunu askıya aldığını bildirdi. Tuareg sorunu henüz kesin bir çözüme kavuşturulmuş değildir ve Tuareg Kurtuluş Cephesi'nin gerilla mücadelesi sürmektedir.

İslami Hareket: Nijer Müslümanları dindarlıklarıyla bilinirler. Ancak diğer Afrika ülkelerinde olduğu gibi Nijer'de de sömürge döneminde uygulanan cahilleştirme politikası Müslüman halkın dinini yeterince öğrenmesini engellemiş. Dolayısıyla bilgi yetersizliği dini yaşantılarını da etkilemiş. Bağımsızlık sonrasında kurulan İslâmi kuruluşlar halkın yeniden bilgilendirilmesi ve İslâm'ı doğru bir şekilde anlayıp yaşamasının sağlanması için çalışıyor. Nijer'deki resmen tanınmış İslâmi kuruluşların başında İslâm Cemiyeti geliyor. Bu cemiyet 1964'te kurulmuş ve başkanlığına da Niamey Büyük Camisi imamı Ömer İsmail getirilmiş. Ülke genelinde yüzden fazla şubesi var. Cemiyet ülkedeki dini hizmetleri, İslâmi davet ve eğitim çalışmalarını organize ediyor. Kur'an öğretimi ve din eğitimi için kurslar ve medreseler açıyor. Cemiyet başkanının radyo ve televizyonda da periyodik konuşmaları ve programları oluyor. Sivil yönetime geçilmesinden ve örgütlenme çalışmalarının kolaylaştırılmasından sonra ülkede daha başka İslâmi dernekler ve kuruluşlar kuruldu. Ancak bunlar henüz faaliyetlerini ülke geneline yayabilmiş değiller. Halk ve özellikle gençlik İslâmi kuruluşların faaliyetlerine büyük ilgi gösteriyor. Nijer'de tasavvufi tarikatlar de yaygın. Bunların içinde en yaygın olanı Ticani tarikatı. Ayrıcı Kadiri tarikatı mensupları da hayli fazla. Nijer'de İslâm Konferansı Örgütü'nün yardımlarıyla kurulmuş olan ve Fransızca'yı resmi dil olarak kabul eden Afrika ülkelerinden Müslüman öğrencilerin eğitim gördüğü bir İslâm Üniversitesi bulunuyor. Üniversitede Arapça ve Fransızca öğretim yapılıyor. Birçok Afrika ülkesinde olduğu gibi Nijer'de de Kadiyanilik ve Bahailik gibi sapık akımların yoğun faaliyetleri var. Bu akımlar misyoner örgütleri ve Batılılar tarafından maddi olarak destekleniyor. Hükümet de Batı ülkelerinin baskıları dolayısıyla ve "inanç özgürlüğü" adına bu akımların çalışmalarına herhangi bir şekilde engel olmuyor. Fransa, ekonomik yardımlar için bu gibi akımların faaliyetlerine izin verilmesini şart koşuyor. Bahailerin Nijer'de geniş maddi imkânlara sahip bir dernekleri var. Bazı etkili siyasetçilerin de bu dernekle ilişkileri var. Dernek bu siyasetçileri maddi imkânlarını kullanarak kendine bağlamış. Bahailer ülke genelinde özel okullar da açmışlar ve bu okullar vasıtasıyla yetişen nesli kendilerine bağlamaya çalışıyorlar. Ayrıca konferanslar ve sempozyumlar düzenleyerek, özel günlerde insanlara hediyeler dağıtarak toplum içinde etkili olmaya çabalıyorlar. Yine diğer Afrika ülkelerinde olduğu gibi misyoner örgütlerinin de bu ülkede yoğun çalışmaları var.

Ekonomi: Nijer'in tarıma elverişli arazisi oldukça az olmasına (% 3) ve topraklarının büyük bir kısmı çöl olmasına (% 88) rağmen ekonomisinde birinci sırayı tarım alır. Tarım ürünlerinin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 35'tir. Çalışan nüfusun % 76'sı tarım alanında iş görmektedir. En çok üretilen tarım ürünleri tahıl, darı, pirinç, yer fıstığı, pamuk ve çeşitli sebzelerdir. 1992'de 2 milyon 260 bin ton tahıl, 260 bin ton yer bitkileri, 610 bin ton baklagiller, 45 bin ton meyve, 255 bin ton sebze üretilmiştir. Hayvancılık da pek çok insanın geçim kaynağıdır. 1992'de ülkede 1 milyon 800 bin baş sığır, 3 milyon 400 bin baş koyun, 38 bin baş da domuz bulunuyordu. Denize kıyısı olmayan Nijer'de balıkçılık sadece iç sularda yapılmaktadır ve 1991'de toplam 3200 ton balık avlanmıştır. Nijer'de çıkarılan en önemli yerel kaynak uranyumdur. Bunun dışında da önemli bir yerel kaynağa sahip değildir. İhracat gelirlerinin yaklaşık % 79'u uranyum ihracatından sağlanmaktadır. Maden gelirlerinin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 6.5'tir.

Para birimi: CFA Frankı.

Gayri safi milli hasılası: 2 milyar 550 milyon dolar.

Kişi başına düşen milli gelir: 300 dolar.

Dış ticaret: İhraç ettiği ürünlerin başında uranyum (genel ihracattaki payı: % 79), çeşitli gıda maddeleri ve tarım ürünleri gelir. İthal ettiği malların başta gelenleri petrol ürünleri, ulaşım araçları, ilaç, kimyasal maddeler ve gıda maddeleridir. Dış ticaretinde birinci sırayı Fransa alır. (İhracatta da ithalatta da payı % 36). Ondan sonra Japonya, ABD, İngiltere gibi ülkeler gelir. 1991'deki dış ticaret açığı 135 milyon dolar, aynı yıl uluslararası cari işlemlerindeki açık ise 7 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir.

Sanayi: Nijer'in uranyumla ilgili tesislerinin dışında ağır sanayisi yoktur. Mevcut sanayi kuruluşları bazı tarım ürünlerinin işlenmesi, tekstil, çimento üretimi ve bunun gibi sektörlerle ilgili küçük fabrika ve tesislerdir. Çalışan nüfusun % 3.1'i sanayi sektöründe iş görmektedir. Sanayi sektörünün gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 8'dir.

Enerji: Nijer'de 1991'de 168 milyon kw/saat elektrik üretilmiş, 356 milyon kw/saat tüketilmiş, dolayısıyla 188 milyon kw/saat elektrik ithal edilmiştir. İçerde üretilen elektrik enerjisinin tamamı termik santrallerden elde edilmektedir. Kişi başına yıllık elektrik tüketimi ortalama 45 kw/saattir.

Ulaşım: Ülkenin tek tarifeli sefer yapılabilen havaalanı başkent Niamey'deki uluslararası trafiğe açık havaalanıdır. Nijer 11.260 km. karayoluna sahiptir. Bu ülkede ortalama 192 kişiye bir motorlu ulaşım aracı düşmektedir.

Eğitim: Nijer'de 2100 ilkokul, meslek okulları da dahil olmak üzere 115 ortaöğretim kurumu bulunmaktadır. İlkokul çağındaki çocuklardan ilkokula devam edebilenlerin oranı % 25'tir. Bu oran ortaöğretimde % 6'dır. Nijer'in 2 üniversitesi, 1 yüksekokulu ve 6 araştırma enstitüsü vardır. Üniversite çağındaki gençlerden üniversiteye kayıt yaptıranların oranı % 1'dir. Okuma yazma bilenlerin oranı ise % 14'tür.

Sağlık: Nijer'de 220 doktor bulunmakta ve 38.500 kişiye bir doktor düşmektedir.