Kuveyt

Resmi adı: Kuveyt Devleti

Başkenti: Kuveyt (Nüfusu: 60.000)

Diğer önemli şehirleri: Havalli (Nüfusu: 190.000), Sâlimiye (Nüfusu: 200.000), Fervâniye, Cehrâ, el-Ahmedi.

Yüzölçümü: 17.818 km2

Nüfusu: 1.450.000 (1993 tahmini). Nüfusun tamamı şehirlerde yaşamaktadır. Ortalama ömür 73 yıldır. Çocuk ölümlerinin oranı binde 17'dir. Nüfusun % 37'sini 14 yaşın altındakiler oluşturmaktadır.

Km2 başına düşen insan sayısı: 81.3

Nüfus artış hızı: Normalde yıllık % 4 oranındadır. Ancak Körfez savaşından sonra Filistinliler başta olmak üzere Kuveyt asıllı olmayan bazı unsurlar sınır dışı edildiğinden nüfusta ciddi bir azalma olmuştur.

Etnik yapı: Nüfusun % 84'ünü Araplar oluşturuyor. Bunların yarıya yakını Kuveyt asıllı, kalanı diğer Arap ülkelerinden gelenlerdir. Geriye kalan nüfusun % 15'ini Asya ülkelerinden gelenler, % 0.1'ini Afrikalılar, % 0.8'ini Avrupalılar, % 0.1'ini Amerikalılar, kalanını da diğer ülkelerden gelmiş olanlar oluşturmaktadır. Asyalılar içinde Hindistanlılar ve İranlılar çoğunluktadır.

Dil: Resmi dil Arapça'dır. Halkın geneli de Arapça konuşmaktadır.

Din: Resmi din İslâm'dır. Nüfusun % 98'i Müslüman, kalan nüfusun az bir kısmı hıristiyan diğeri doğu dinleri mensubudur. Müslümanların büyük bir çoğunluğu sünni, az bir kısmı Şii'dir.

Coğrafi durumu: Ortadoğu ülkelerinden sayılan ve Basra Körfezi kıyısında bulunan Kuveyt, kuzeyden Irak, doğudan Basra Körfezi, güneyden Suudi Arabistan'la çevrilidir. Basra Körfezi'ne olan kıyısının uzunluğu 290 km.'dir. Körfez içinde de Kuveyt'e ait 9 ada mevcuttur. Sâlimiye bölgesinde bulunan tepelerinin en yüksek noktası 300 m. kadardır. Yerleşim alanı dışında kalan topraklarının % 9'u tarım alanı kalanı çöl ve kumsaldır. Kuzey kesim tepeliktir. Güney bölge ise düzlüktür. Kuveyt'e oldukça sıcak ve yağışsız bir iklim hâkimdir. Sıcaklık yaz aylarında 45 dereceye çıkar, kış aylarında ise 8 dereceye kadar düşer. Basra Körfezi kıyısında bulunan başkent Kuveyt'te yıllık sıcaklık ortalaması 29 derece, yıllık yağış ortalaması ise 94 derecedir.

Yönetim şekli: Ülkenin başında geniş yetkilere sahip bir emir vardır. Ancak 16 Kasım 1962'den buyana yürürlükte olan anayasa Kuveyt'te demokratik, halk iradesini öne çıkaran bir yönetim şeklinin hâkim olduğunu vurgulamaktadır. Yasama yetkisi emirin ve üyeleri seçimle belirlenen 60 üyeli Milli Meclis'in elindedir. Milli Meclis'e girebilmek için Kuveyt asıllı olmak şarttır. Parlamento üyelerinin belirlenmesi için yapılan seçimlerde sadece 21 yaşını doldurmuş erkekler oy kullanır. Başbakan emir tarafından tayin edilir. Ancak veliahdın başbakan olarak tayin edilmesi bir adet halini almıştır. Şimdiki emirin veliahdı Sa'du'l- Abdullah es-Sabah da başbakanlık görevini yürütmektedir. Hükümet başbakan tarafından oluşturulur. Hükümetin en az 7 üyesinin emir ailesinden (es-Sabah ailesinden) olması gerekir. Anayasaya göre şeriat, yasamada asıl kaynaktır. Ancak uygulamada ciddi birtakım aksaklıkların olduğu dikkati çekmektedir. Kuveyt, BM, İKÖ (İslâm Konferansı Örgütü), Arap Devletleri Birliği, Körfez İşbirliği Konseyi, OPEC (Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı), IMF (Uluslararası Para Fonu), İslâm Kalkınma Bankası gibi uluslararası örgütlere üyedir.

İdari bölünüş: 4 ilden meydana gelir. Bunlar: Kuveyt, Havalli, el-Ahmedi ve el-Cehrâ'dır.

Tarihi: Kuveyt yakın tarihe kadar çok az nüfusun yaşadığı bir bölgeydi. Örneğin 18. yüzyılın sonlarında Kuveyt şehrinde yazları 3 bin kışları 10 bin kişi yaşardı. Kuveyt toprakları 634 yılında Halid bin Velid (r.a.) komutasındaki İslâm ordularınca İslâm devletinin topraklarına katılmıştır. Ancak o tarihlerde bu bölge az sayıda insanın yaşadığı ve çok fazla önem verilmeyen bir bölgeydi. (Katar ve Bahreyn tarihi hakkında verilen bilgiler Kuveyt'in İslâm orduları tarafından fethedilmesinden Portekizlilerin işgaline kadar geçen dönemi hakkında fikir verecektir.) 16. yüzyılda Portekizliler Kuveyt kıyılarına çıktılar. Ancak kaynaklardan öğrendiğimize göre Kuveyt şehri 18. yüzyılın başlarında kurulmuştur. Daha sonra bazı Arap kabileleri bu şehrin etrafına toplanmaya başladılar. 18. yüzyılın ortalarına doğru burası bir ticaret şehri sıfatı kazandı. 1756'da Utub kabilesinden Sabah ailesi Kuveyt şehrine yerleşti ve burada bir bölgesel yönetim kurdular. Bugünkü Kuveyt şeyhleri de bu aileye mensuptur. 1776'da Basra'nın İranlılarca işgal edilmesi Kuveyt'in ticari önemini artırdı ve şehrin nüfusu artmaya başladı. 1805'te İngilizler Kuveyt'e yerleşerek Vehhabi isyanlarına karşı burayı bir üs olarak kullanmaya başladılar. Ancak bu sıralarda Kuveyt şeyhi Osmanlı Devleti'yle işbirliğine girdi ve İngilizler çok fazla tutunamadılar. Kuveyt şeyhi I. Câbir 1845'te Basra'nın İranlılardan geri alınmasında Osmanlı kuvvetlerine yardım etti. Kuveyt 1853'te de tamamen Osmanlı Devleti'ne bağlandı. Kuveyt şeyhi II. Abdullah, 1871'de Osmanlı ordularına deniz ve kara gücüyle yardım ederek el-Katif ve el-İhsâ'nın fethedilmesine ve buralardaki ayaklanmaların bastırılmasına yardımcı oldu. Buralarda görev alan Kuveyt birliklerinin başında, daha sonra 1896 - 1916 yılları arasında Kuveyt şeyhliği yapan Mübarek es-Sabah vardı. Ancak Mübarek es-Sabah'ın Kuveyt şeyhliğine gelmesinden sonra Osmanlı - Kuveyt ilişkilerinde bozulmalar baş gösterdi ve Mübarek, İngilizlerle işbirliği yapmaya başladı. 23 Ocak 1899'da İngilizlerle bir anlaşma imzaladı. Bu anlaşmaya göre Kuveyt topraklarının hiçbir parçasını İngiltere'den veya İngiltere vatandaşlarından başka hiçbir yabancı devlete veya ferde vermeyecek ya da kiralamayacaktı. Anlaşma Kuveyt'in İngiltere'nin muvafakati olmadan yabancı ülke temsilcisi kabul etmemesini de şart koşuyordu. Kuveyt, 1914'te de Osmanlı Devleti'nden ayrılarak İngiliz himayesine geçti. Kuveyt'i İngiliz himayesine sokan Mübarek es-Sabah'ın 1916'da ölümünden sonra yerine oğlu Câbir geçti. Onun yönetimi bir yıl kadar sürdü ve 4 Şubat 1917'de kardeşi Sâlim geçti. Onun yerine de 23 Şubat 1921'de kardeşinin oğlu Ahmed bin Câbir geçti. Onun İngiliz himayesindeki yönetimi 29 Ocak 1950'ye kadar sürdü ve yerine kardeşinin oğlu Abdullah bin Sâlim geçti. Kuveyt'in yeniden bağımsız devlet statüsü kazanması ancak 19 Haziran 1961 tarihinde gerçekleşmiştir. Bu sıradaki Kuveyt şeyhi Abdullah bin Sâlim'di ve onun yönetimi 24 Kasım 1965'e kadar sürdü. Yerine kardeşi Sabah bin Sâlim geçti. Sabah bin Sâlim 1971'de şeyhlik unvanını bırakarak emirlik unvanı almıştır. Onun yönetimi 31 Aralık 1977'ye kadar sürdü ve yerine şimdiki emir Câbir bin Ahmed geçti. Kuveyt, 2 Ağustos 1990'da Irak tarafından işgal edildi ve bu işgal 20 Ocak 1991'e kadar sürdü. (Bu konuda daha tafsilatlı bilgi için Irak tarihine bkz.) Irak işgali esnasında ülkesini terkeden Şeyh Cabir bin Ahmed Irak kuvvetlerinin çekilmesinden sonra yeniden ülkesine dönerek eski yönetimini devam ettirmeye başladı.

Dış problemleri: Kuveyt'in en önemli dış problemi Irak'la olan sınır problemidir. 1990'daki Irak - Kuveyt gerginliği ve arkasından gelen işgal de bu probleme dayandırılmıştır. (Bu konuda geniş bilgi için Irak'ın tarihine ve dış problemlerine bkz.)

İç problemleri: Yabancı iş gücü ve etnik çeşitlilik diğer Körfez ülkelerinde olduğu gibi Kuveyt'te de bazı sosyal problemlere yol açmaktadır. Özellikle Asya kökenlilerin Kuveyt toplumuna entegre olamamaları ve kendi ülkelerine özel birtakım gelenekleri yaşatmaya çalışmaları bir kimlik sorunu ortaya çıkarmaktadır. Asyalıların oranlarının gittikçe artması Kuveyt'in yerlilerini endişeye sokuyor. Çünkü onların doğu dinlerinin etkisini taşıyan birtakım gelenekleri Kuveyt toplumunda yayılma eğilimi gösteriyor. Ayrıca Asyalıların zamanla önemli bir etnik unsur haline gelmelerinin ciddi birtakım etnik sorunlar doğurabileceği ihtimalini de gözden uzak tutmuyorlar. Kuveyt'in bir diğer iç problemi de uyuşturucu tüccarlarının oyunlarıyla gençler arasında uyuşturucu kullanımının artması. Gençlerin eğlenceye ve dünya zevklerine yöneltilmesiyle başlayıp, uyuşturucuya alıştırılmalarıyla devam eden "ifsat hareketi" bugün tehlikeli boyutlara ulaşmış. İstatistiklere göre Kuveyt toplumunda genel olarak uyuşturucu kullanımı oranı % 1.3. Bu oran gençlerde daha yüksek.

İslami Hareket: Kuveyt'teki İslâmi cemaatlerin başında Müslüman Kardeşler'in bu ülkedeki kolu gelmektedir. Bu cemaat faaliyetlerini daha çok Toplumsal Islah Cemiyeti vasıtasıyla yürütmektedir. Bu cemiyetin çok değişik alanları kapsayan çalışmaları var. Özel okullar açıyor. Kamplar, yaz kursları, konferanslar, sempozyumlar, kitap fuarları vs. düzenliyor. Bunun yanı sıra bazı ticari faaliyetleri de var. Cemiyetin çıkardığı haftalık el-Muctema' dergisi İslâm dünyasında en çok okunan haftalık İslâmi dergi durumunda. İslâmi tebliğ çalışmalarını yürütmek için cemiyete bağlı olarak "İslâmi Davet Konseyi" oluşturulmuş. Bu konsey tebliğ çalışmalarının yanı sıra çeşitli hayır faaliyetleri de yürütüyor. Cemiyetin hayır ve yardım çalışmalarını yürütmek için oluşturulmuş daha başka komiteleri de var. Bu komitelerin özellikle Afrika ülkelerine yönelik önemli hayır çalışmaları var. Müslüman Kardeşler mensupları siyasi faaliyetlerini İslâmi Anayasa Hareketi vasıtasıyla yürütüyorlar. Bu hareketin genel sekreterliğini Câsim Muhelhel el-Yâsin yapıyor. Hareket Ekim 1992'de gerçekleştirilen en son genel seçimlerde 19 üyesini parlamentoya soktu. Hareket mensubu parlamenterler ülkede İslâm kanunlarının eksiksiz uygulanması için yoğun bir faaliyet yürütüyorlar. Bu amaçla parlamentodaki daha başka milletvekillerinin de desteğiyle Mart 1994'te başbakan Sa'dun Abdullah'a 39 imzalı bir dilekçe verdiler. Kuveyt'te etkinliği olan bir diğer İslâmi cemaat de selefiler. Bunlar son parlamento seçimlerine Sünni İttifakı adıyla girdiler. Ancak selefiler düşünce itibariyle toplumda etkili olsalar da geniş çaplı çalışmaları ve bu çalışmaları organize edecek yeterince kurumları yok. Kuveyt'te Müslüman zenginler tarafından açılmış birçok İslâmi özel okul bulunuyor. Bunun yanı sıra İslâm Fıkhı Enstitüsü gibi ilmi amaçlı birtakım bağımsız kurumlar da mevcut. Diğer Körfez ülkelerinde olduğu gibi Kuveyt'te de çok sayıda İslâmi hayır kurumu bulunuyor. Bunlar daha çok Kuveyt dışındaki Müslümanlara yardım ulaştırmak amacıyla kurulmuşlar.

Ekonomi: Kuveyt ekonomisi birinci derecede petrole dayanır. 1992'de toplam 312 milyon varil petrol üretmiştir. OPEC ülkeleri arasında 1993'te gerçekleştirilen anlaşmada Kuveyt'in günlük petrol üretiminin 2 milyon varil olması kararlaştırılmıştı. Ancak Kuveyt yönetimi bu sınırlamayı aşarak bütün yıl boyunca günlük üretimini 2 milyon varilin üstüne çıkardı. 1993'teki petrol rezervi 92 milyar 430 milyon varil olarak tahmin ediliyordu. Doğal gaz yönünden de zengindir. 1992'de 2 milyar 650 milyon m3 doğal gaz üretmiştir. 1993'teki doğal gaz rezervi de 1 trilyon 350 milyar m3 olarak tahmin ediliyordu. Petrol ve doğal gazın gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 41 oranındadır. Son yıllarda tarım alanında önemli gelişmeler kaydedilmiş, modern usullerle ziraat yapılmaya başlanmıştır. Sebze üretimi için, hükümet destekleriyle seralar kurulmuştur. Aynı şekilde hayvan yetiştirilmesi için de çiftlikler kurulmuştur. Son yıllarda yılda ortalama 2 bin ton tahıl, bin ton meyve ve 40 bin ton sebze üretilmektedir. 1992'de ülkede 5 bin baş sığır, 298 bin baş koyun bulunuyordu. Tarım ve hayvancılıktan elde edilen gelirin milli gelir içindeki payı % 1'dir. Çok yaygın olmamakla birlikte balıkçılık da yapılmaktadır. 1991'de 2 bin ton balık ve deniz ürünü avlanmıştır. Tarım, hayvancılık ve balıkçılık sektöründe çalışanlar tüm çalışan nüfusun % 1.5'ini oluşturmaktadır. Halkın içme ve kullanma suyu ihtiyacı büyük ölçüde denizden arıtılan sularla karşılanmaktadır. Bunun yanı sıra bazı yerlerde yer altı suları çıkarılarak şişelenip içme suyu olarak kullanılmaktadır.

Para birimi: Kuveyt dinarı.

Gayri safi milli hasılası: 23 milyar 490 dolar.

Kişi başına düşen milli gelir: 16.200 dolar.

Dış ticaret: İhraç ettiği ürünlerin başta gelenleri petrol, doğal gaz (bu ikisinin ihracattaki payı: % 91) ve çeşitli mamul mallardır. İthal ettiği malların başında savunma araçları, elektrikli ve elektronik aletler, ulaşım araçları ve yedek parçaları, makineler, gıda maddeleri, canlı hayvan, kimyasal maddeler, tekstil ürünleri ve çeşitli sanayi hammaddeleri gelir. Dış ticaretinde birinci sırayı Japonya alır. İkinci sırada Tayvan, ABD ve çeşitli Avrupa ülkeleri gelir. Dış ticaretinde açık olmamaktadır. 1990'da ihracat gelirleri ithalat giderlerinden 5 milyar 175 milyon dolar fazla olmuştur. 1992'de uluslararası cari işlemlerinde 800 milyon dolar artısı olmuştur.

Sanayisi: Kuveyt sanayisinde birinci sırayı petrol arıtma tesisleri ve petrolden elde edilen ürünlerle ilgili sanayi kuruluşları alır. Kuveyt'in üç yerde petrol arıtma tesisleri vardır. Bunların en büyüğü en önemli ihracat ithalat limanının bulunduğu el-Ahmedi'dedir. Petrolden elde edilen yan ürünler üzerine de çok sayıda sanayi kuruluşu kurmuştur. Bu tesislerde sıvı amonyak, amonyum sülfat, kükürt asit, klorin, üre vs. üretilmektedir. Petrole dayalı tesislerin dışında da çok sayıda sanayi kuruluşu kurulmuştur. Demir çelik ürünleri, metal tel, yağ, paketleme malzemeleri, gaz, plastik malzemeler, çimento, oksijen, kükürt, kâğıt, naylon, gıda maddesi, meşrubat, giyim eşyası, mobilya, kırtasiye malzemeleri, büro malzemeleri, inşaat malzemeleri, madeni eşya, elektrikli araçlar ve elektrik donanım eşyası vs. üreten fabrikalar ve sanayi tesisleri kurulmuştur. Devlet sanayi kuruluşu kurmak isteyenlere uzun vadeli krediler açmak ve tesislerini kuracağı arsa temin etmek suretiyle yardımcı olmaktadır. İmalat sanayisinin gayri safi yurtiçi hasıladaki payı % 14'tür. Çalışan nüfusun yaklaşık % 9.5'i sanayi sektöründe iş görmektedir.

Enerji: Kuveyt'te 1991'de 9 milyar 100 milyon kw/saat elektrik üretilmiştir. Aynı yıldaki elektrik tüketimi de bu rakama eşittir. Elektrik enerjisinin tamamı termik santrallerden elde edilmektedir. Kişi başına yıllık elektrik tüketimi ortalama 4.362 kw/saattir.

Ulaşım: Ülkenin tek havaalanı başkent Kuveyt'teki Uluslararası trafiğe açık havaalanıdır. Başta el-Ahmedi limanı olmak üzere Kuveyt'in dört limanından ham petrol ve petrol ürünleri ihracatı yapılmaktadır. Bu limanlar aynı şekilde ithalatta da kullanılmaktadır. Kuveyt'in 100 grostonun üstünde yük taşıyabilen 210 gemisi vardır. 4300 km. karayoluna sahiptir. Bu ülkede ortalama 3.5 kişiye bir motorlu ulaşım aracı düşmektedir.

Eğitim: Kuveyt'te eğitim ücretsizdir. 8 yıllık temel eğitim mecburidir. Bundan sonra dört yıllık ve isteğe bağlı lise eğitimi vardır. 205 ilkokul, 315 genel ortaöğretim kurumu, 35 mesleki ortaöğretim kurumu bulunmaktadır. Gerek ilkokul gerekse ortaöğretim çağındaki çocukların % 90'dan fazlası bu öğretimden yararlanabilmektedir. Ayrıca camilerde ve İslâmi hayır kurumlarının açtığı özel eğitim kurumlarında İslâmi eğitim verilmektedir. Kuveyt'in 1 üniversitesi, 2 yüksekokulu, 5 araştırma enstitüsü mevcuttur. Üniversite çağındaki gençlerden üniversiteye kayıt yaptıranların oranı % 17, 25 yaşın üzerindekiler içinde yüksek öğrenim görmüş olanların oranı % 11.2, okuma yazma bilenlerin oranı ise % 73'tür.

Sağlık: Kuveyt'te 25 hastane, 2950 doktor, 390 diş doktoru, 10 bin hemşire mevcuttur. 492 kişiye bir doktor düşmektedir. Sağlık hizmetleri iyi bir seviyededir. Sağlık kurumları modern cihazlarla donatılmıştır.